Kórnik 347, s. 124
Jezuici witebscy otrzymują nadanie w ujeździe bielskim. Przepisał, zredagował i mapką opatrzył Jakub Brodacki. Patrz także Jeszcze o zachodniej granicy powiatu smoleńskiego.
W Imię Ojca, Syna i Ducha Ś[więtego Pana Boga w Trójcy Ś[więtej] Jedynego na wieczną pamięć.
Ja Aleksander Korwin z Gosiów Gosiewski wojewoda smoleński pisarz polny WKsL markowski, puński, bielski starosta dzierżawca kurzeniecki.
Czynię jawno i zeznawam tym moim dobrowolnym darownym wieczystym listem zapisem moim wszem wobec i każdemu z osobna komu by wiedzieć należało teraźniejszego i na potym będącego wieku ludziom.
[§1 – historia okupacji przez Moskali zamku Biała]
Iż co jeszcze w roku przeszłym tysiąc sześćset dwudziestym świętej i wiecznej pamięci Najjaśniejszy Zygmunt Trzeci KJM Polski i Wielki Książę Litewski pan i dobrodziej mój miłościwy podczas wojennej ekspedity z Moskwą sam Osobą swą będąc pod Smoleńskiem, a mnie z pewnym pułkiem rycerstwa posłać raczył pod zamek Białą, [który to zamek] przedtym za przodka i dziada JKM za króla JM Aleksandra przez Wielkiego Kniazia Moskiewskiego Iwana Wasilewicza podczas wiecznych pakt i ścisłego spowinowacenia i skrewnienia gdy córka tego Iwana Wasilewicza za Królem JM Aleksandrem w stanie świętym małżeńskim była, niesprawiedliwie i fortelnie okupowanego i od WKsL do Moskwy oderwanego,
[§2 – oblężenie zamku Biała]
który zamek ja obległszy przez całą zimę i jesień dobywając, na którym kilkanaście tysięcy ludu moskiewskiego zawarło się było i tak miejsca tego potężnie bronili, że i ja sam krew moją na tej usłudze Rzeczypospolitej przelawszy i w rycerstwie niemały uszczerbek odniósłszy gdym przez tak długi czas tego zamku wziąć nie mógł,
[§3 – Aleksander Gosiewski ślubuje ufundować kolegium jezuickie w Białej]
uczyniłem był ślub Panu Bogu memu starać się u JKM Pana swego o fundatią na kolegium świętego zakonu ojców Societatis Jesu tamże w Białem, żeby mogli mieć przynamniej intraty rocznej trzy tysiące złotych polskich.
[§4 – zdobycie zamku Biała]
Po tym ślubie zdarzył to Pan Bóg wszechmogący, że ten zamek bielski z ręki nieprzyjacielskich pod panowanie JKM wziąłem i wojewodę tamejszego Andrzeja Dziedzioszyna z inszymi więźniami i z chorągwiami nieprzyjacielskiemi pod Smoleńsk do JKM odesłałem.
[§5 – powód niespełnienia ślubowania]
A iż interim pobłogosławił Pan Bóg JKM że potym wziąwszy Smoleńsk tychże ojców jezuitów fundować raczył w Smoleńsku. A zatym nie zdała tak blisko kolegium drugiego fundować JKM i lubo względem votum mego Panu Bogu poślubionego za staraniem moim raczył JKM fundować w Białej proboszcza infułata i inszych niemało dóbr nadał na kościoły, nabożeństwa Świętego Rzymskiego Katolickiego,
[§6 – dobrodziejstwa boże spływające na Aleksandra Gosiewskiego]
jednak ja i potym doznawszy wielkiej i hojnej łaski i pomocy Pana Boga mego w ekspeditii moskiewskiej, gdyż pod on czas dopieliczny [?] tegoż naród moskiewski obrawszy sobie za pana i cara królewica JM Władysława teraźniejszego króla PNM nie tylko stolicę, ale i wszystkie insignia imperii sławnej pamięci JMPanu Stanisławowi Żółkiewskiemu wojewodzie kijowskiemu hetmanowi Korony Polskiej i do przybycia królewica JM w ręce podali, na której stolicy ja przełożonym będąc [fragment nieczytelny]…da narodu tamtego, gdy przysięgę swą złamawszy nas wszystkich chcieli fortelnie [nieczytelne] …z armata manu z niemi rozprawować. Pobłogosławić raczył Pan Bóg w niewinności naszej, żeśmy zwycięstwo nad nieprzyjacielem otrzymali i potym znowu od nich w oblężeniu będąc przez lat dwie jakom jeno regimentarzem był stolicę moskiewską na cara JM Władysława na teraźniejszego króla JMPN zatrzymałem częste i gęste bitwy z nieprzyjacielem zwodząc zawszem hojnie błogosławieństwa od Pana Boga wszechmogącego nad sobą z rycerstwem sobie powierzonym i pod Smoleńsk w oblężeniu przez lat pięć będący za zleceniem sobie od JKM ratował i uwolnił.
[§7 – inne dobrodziejstwa boże spływające na Aleksandra Gosiewskiego]
A nie tylko ekspeditii moskiewskiej, ale potym i w ekspeditii inflantskiej przeciw Gustawa książęcia sudermańskiego będąc regimentarzem nad wojskiem JKM wielkiegom błogosławieństwa i łaski w różnych potrzebach, bitwach i utarczkach nad sobą od Stworzyciela Najwyższego uznawał, że też za direktią bożą serca JKM Pana mego zmarłego i wszytkiej Rzeczypospolitej odnosząc nagrodę tak w honorze jako w dzierżawach, majętnościach przez mię lennym prawem nabytych ze […] bne [?] wieczystym prawem utrusq sexus z wolną dispositią konferować i konstitutią sejmową utwierdzonem.
[§8 – dobra zapisane jezuitom z wyłączeniem dóbr należących do innych]
Między któremi majętność nazwana Bibierow nad rzeką Dźwiną i Mieżą w województwie smoleńskim w dzierżawach bielskich leżąca przez wojny przeszłe bardzo spustoszona, w której teraz za zastanowieniem wiecznego pokoju i za uspokojeniem granic przez zobopólne komisarze poddani osiadać poczęli. Aże według ordinatii Rzeczypospolitej zamków tamecznych z tamtych dóbr ukazana, przetoż wyłączywszy z tego na rycerstwo mianowicie:
-
panu Stanisławowi udzie [?] Gosiewskiemu staremu zasłużonemu żołnierzowi w Zakopie włók pięćdziesiąt;
-
panu Stefanowi Chojeckiemu włók czterdzieści;
-
panu Piotrowi Badowskiemu włók pięćdziesiąt od Monidowej lubo Aleksandrowej słobody;
-
także Żagin, które w puście leży wydzieliwszy na koń po piąciu włók na sto koni kozaków, a jeśliby nie wystarczyło tak wiele [niezrozumiałe] na Kozaki w Zagariu, tedy na uroczyszczy Rożnie domierzyć którzy by na przykład smoleńskich kozaków do obrony zamku bielskiego zawsze gotowi i powinni byli jako to na osobliwych listach i zapisach moich jest im wyrażono [nieczytelne].
[§9 – stan dóbr wyżej wymienionych]
Same te dobra Bibierowo, Monidowa Słoboda a teraz nazwana Aleksandrową Słobodą, którą Jarmoła wójt zawiaduje, osiadłych chłopów teraz trzydzieści pięć, nadto uroczyszcze pod wójtem Jaworem w Dubrowej mieszkającym. Sama ta Dubrowa poddanych czterdzieści siedm, trzecie uroczyszcze Zalesie, gdzie cerkiew bywała, tam nie masz żadnego poddanego, bo przez [niezrozumiałe] spustoszało, czwarte uroczyszcze Żarki, piąte uroczyszcze Skotomice, szóste uroczyszcze Uszczyca pod wójtem Hrypikiem [nieczytelne]…tą kędy wszystkich już poddanych osiadło osiemdziesiąt i sześć, siódme uroczyszcze Żukopa, wyjąwszy włók pięćdziesiąt wzwyż komu innemu mianowane naznaczone także w Rożnie.
[§10 – powód uczynienia zapisu]
Czego wszystkiego ja w spokojnym dzierżeniu za prawem moim będąc, uważając sobie jako w kościele bożym i w Rzeczypospolitej na godnych pobożnych i uczonych ludziach wiele należy, którzy aby takiem ni skądinąd tylko naprzód z łaski bożej, a potym z nauk wyzwolonych pochodzi, które między innemi w kolegium JWW ojców […] Jesu osobliwym sposobem słyną i kwitną. Dla czego ja przy ślubie moim Bogu z dawna uczynionym stojąc przykładem świętych ojców umyśliłem i postanowiłem tenże zakon soc Jesu (którego w kościołach kazać i spowiedzi słuchać jako i w szkołach nauk wyzwolonych uczyć własną profesją jest) tam wprowadzić i fundować gdzie by się pokazała większa okazja pomnożenia chwały bożej i co by [nieczytelne] dusz także wykorzenienia wszelakich odszczepieństw, kacerstw i haeresii, a Wiary S. powszechnej katolickiej rzymskiej [szerzenia?] i ugruntowania, i osobliwym sposobem ćwiczenia w naukach wyzwolonych dziatek narodu szlacheckiego i wszelakiego stanu acz [?] końcowi. Ludziom mądrym i na rzeczach się dobrze znającym i mnie samemu zdało się być miejscem sposobniejszym [niezrozumiałe] Biała (lubom przedtym był ten zakon w Białej fundować Bogu ślubował). Przeto wprzód nade wszystko na cześć i na chwałę bożą, na obfitsze dusz ludzkich pozyskanie respektując i na pożytek Rzeczypospolitej, który słynie z ćwiczenia przystojnego i pobożne dziatki [?] oglądając [doglądając?] a przy tym wygadzając i przychęcając się stanowi szlacheckiemu i inszym wszelakim stanom w województwie [nieczytelne] i jego okolicy mieszkającym, i abym sobie i wszytkiemu domowi memu u nich miłość zjednał i pamiątkę wieczną zostawił, [a co] więcej abym u Boga wszech dobrych uczynków ptajce [?] osobliwe błogosławieństwo i odpłatę tu na tym świecie doczesnym onym koronę wieczną zasłużył.
[§10 – sama treść zapisu]
Wziąwszy tegoż Pana i Boga sobie na pomoc z dóbr moich własnych wieczystych wymienionych Bibierowo rzeczonych w województwie smoleńskim w ujeździe bielskim leżącym kolegium Soc. Jesu w Witebsku na zamku niżnim fundować i nadać postanowiłem. Jakoż i tym prawnie sprawą onym dobrowolnym [nieczytelne] wieczystym listem zapisem moim na toż kolegium z chęci mojej i ku Bogu miłości osobliwej daję, daruję, zapisuję i [nieczytelne]…mi a nieodzownemi czasy funduję i wszelką własność i prawo, którem na te dobra miał i [niezrozumiałe] moję na kolegium [nieczytelne] witebskie i na starszych tego kolegium societatis Jesu doskonale i nieodmiennie wlewam i oddaję i zarazem te pomi[enione?] dobra bibierowskie wszystkie a wszystkie jako przedtym z dawna w sobie miały i teraz mają wyłączywszy cząstkę wyżej wyrażoną do obrony zamku tamtejszego wielebnym ojcom jezuitom witebskim w moc dzierżenie i spokojne trzymanie i używanie wieczyste przez intromisją podaję i postępuję ze wszytkiemi okolicznościami przynależnościami i uroczyszczami także i ze wszytkiemi gruntami, rzekami, jeziorami, stawami, borami, lasami, sianożęciami nawet i ze wszytkiemi z nich przychodzącemi prowentami i pożytkami nic i namniejszej części z tego co się wyżej w tym liście pomieniło i wyraziło na się i na małżonkę moję, na potomki i ni na kogo innego nie zostawując i zgoła wszystkich krewnych i bliskich od wszelakiej dziedzicznej sukcesji w tej mierze oddalając, także żadnym nijakim sposobem wielebnym ojców jezuitów witebskich względem tych dóbr pomienionych ode mnie dobrowolnie darowanych turbować ani do żadnego urzędu i prawa pozywać i żadnej trudności zadawać nie mam i nikt inszy mocy nie będzie mógł mieć.
[§11 – immunitet podatkowy]
A iż KJM Pan Nasz Miłościwy z wierzchnim panem i obrońcą nad wszytkiemi nami jako poddanemi swemi być raczy, przeto jako inne wszystkie kolegia w pańskiej swej obronie i opiece mieć raczy, tak i kolegium witebskie i to moje de nova radice nadanie pod obronę i opiekę przewielebnych w Bodze biskupów teraz i na potym będących usilnie i uniżenie oddaję i bynamniej o tym nie wątpię, iż z łaski swej pańskiej Król JM teraźniejszy Władysław Czwarty Pan Nasz Miłościwy z Rzecząpospolitą jako inne klasztory i kolegia tak i to witebskie mojej fundacji kolegium Soc. Jesu z jurisdictiej wszelakiej świeckiej i obciążenia wyjąwszy omnibus ecclesiae juribus privilegiis bertatibus et immunitatibus inkorporować będzie raczył. Dobrze się jednak z mej strony ile mi Bóg miłosierny i łaskawy żywota doczesnego użyczy i przedłuży czasu [nieczytelne] [oso]bliwą instantią i prośbę moją wniesioną przyłożyć i postarać przy potwierdzeniu tej mojej fundatiej przerzeczonego kolegium obiecuję.
[Postanowienia końcowe]
Na co wszystko dla lepszej wiary, wiadomości i pewności potomnej oddałem do rąk Wielebnego Ojca Prowincjała litewskiego na ten czas księdza Jakuba Łachowskiego ten list mój dobrowolny darowny wieczysty zapis z pieczecią i podpisem ręki mojej, także z podpisami i pieczęciami rąk ludzi zacnych do tego zapisu mego ode mnie ustnie uproszonych imionami niżej na podpisiech rak wyrażonych. Pisan w Wilnie dnia dwudziestego dziewiątego mca augusta roku pańskiego tysiąc sześćset trzydziestego siódmego.
Aleksander Korwin Gosiewski wojewoda smoleński ręką swą.
[niżej podpisy: Mikołaja Mleczki podkomorzego orszańskiego oraz Aleksandra Tyszkiewicza sędziego ziemskiego połockiego. Jest także trzeci podpis bardzo nieczytelny. Odbite cztery pieczęcie – nieczytelne].
[Na pierwszej stronie zapisu z boku dopisek trudny do zrozumienia]
