Województwo smoleńskie przed lipcem 1645 roku (przed oddaniem ujezdu trubeckiego Moskowii).
Utworzone w 1508 roku Województwo Smoleńskie zostało w 1514 roku utracone na rzecz Wielkiego Ks. Moskiewskiego. Z utratą tego terytorium nie pogodzono się nigdy, zwłaszcza, że nie zawarto przecież trwałego pokoju, kontentując się chwilowymi rozejmami. Smoleńsk odzyskano więc dopiero w 1611 roku, po długotrwałym oblężeniu przez wojska króla Zygmunta III Wazy. Armia Rzeczypospolitej opanowała wówczas znaczną połać ziemi smoleńskiej i czernichowsko-siewierskiej. Sejm z r. 1613 ustanowił z tych ziem odnowione województwo smoleńskie.
Sejm nakazał restytucję mienia tym wszystkim obywatelom, których przodkowie utracili swoje majątki na tym terytorium w roku 1514. Pozostałe ziemie miały stanowić zaopatrzenie wojewody, fundowanych kościołów, murów smoleńskich i garnizonów oraz nagrody dla zasłużonych żołnierzy. Wypisy źródłowe dotyczące tych majątków znajdują się w zakładce Majątki.
Faktycznie urządzać województwo zaczęto dopiero w roku 1619, po zawarciu rozejmu dywilińskiego (11.12.1618). Województwo należało do Prowincji Litewskiej, ale z południowej części zdobytego terytorium utworzono w 1635 roku województwo czernichowskie, należące do Prowincji Małopolskiej.
Na terenie województwa istniała hierarchia urzędnicza podobna do hierarchii urzędniczej innych województw (por. Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy tom IV. Ziemia smoleńska i województwo smoleńskie XIV-XVIII wiek, Warszawa 2003)..
Województwo smoleńskie składało się z dwóch powiatów: smoleńskiego i starodebskiego (starodubowskiego, starodubskiego, starodębiańskiego). Powiaty te dzieliły sie na ujezdy zwane po polsku traktami. W ich skład wchodziły włości, zwane po polsku stanami, przy czym niektóre z nich obejmowały terytorium całego ujezdu (np włość trubecka).
Szereg miejscowości znanych dzisiaj z ich rosyjskiego brzmienia, posiadało wówczas polskie nazwy, pisane alfabetem łacińskim i zachowane w wielu źródłach rękopiśmiennych (podaję je na stronie pełna lista tagów pod hasłami „miejscowość”, „wieś”, „wioska”, „sioło”, „derewnia” itp.).
==============================
Zbieram środki na druk Księgi Zaręby w formie książkowej. Zwracam się do Państwa z apelem o udział w „zrzutce” ogłoszonej na portalu zrzutka.pl. Proszę o jak najszersze rozpropagowanie tego apelu wśród krewnych, przyjaciół i znajomych.
Jakub Brodacki
